مقدمه
قهوه در فرهنگ اعراب، جایگاه ویژهای دارد و اعراب نقش مهمی در کشف و معرفی این نوشیدنی مشهور به جهان ایفا کردهاند. تهیه قهوه عربی با استفاده از قهوهجوش ویژهای به نام دله انجام میشود. در این مطلب، نگاهی کلی به این وسیله و همچنین سنتهای قهوهنوشی اعراب خواهیم انداخت. برای خرید دله میتوانید با شمارههای درج شده در وبسایت بسیط تماس گرفته و درخواست خود را انجام دهید و یا مستقیماً از طریق سامانه پرداخت، سفارشات خود را ثبت کنید.
در این مقاله اطلاعاتی درباره مطالب زیر کسب خواهید کرد:
دله نوعی ظرف مخصوص دم کردن قهوه عربی یا قهوهجوش سنتی عربی است که به طور معمول برای تهیه و سرو قهوه ترک استفاده میشود. این ظرف، شکل گلابی داشته و دهانهای بلند دارد و معمولاً از جنس فلز، مس یا برنج ساخته میشود و در نمونههای مدرن، معمولاً با متریال استیل یا آلیاژهای مقاوم تولید میشود. در طول زمان، دلههای قدیمی با طراحی هنری و نقوش سنتی ساخته میشدند و معمولاً در مجالس رسمی و پذیراییهای مهم استفاده میشدند. حتی امروزه در بسیاری از خانوادهها و کافیشاپهای خاورمیانه، دله سنتی جایگاه ویژهای داشته و به عنوان بخشی از تجربه فرهنگی و مهماننوازی شناخته میشود. دسته و دهانه دله به گونهای طراحی شدهاند که کنترل جریان قهوه هنگام ریختن آن راحت باشد و طعم و عطر قهوه بهخوبی حفظ شود. قهوهای که در دله تهیه میشود، معمولاً با هل یا دیگر ادویههای معطر مزهدار میشود.
نوشیدنی که امروزه به نام قهوه عربی شناخته میشود، در واقع از دانههای تازه قهوه تهیه میشود. قهوه عربی از معدود قهوههایی است که با ترکیب ادویههای مختلف تهیه میشود که رایجترین آنها هل است. میخک، زنجبیل و زعفران نیز بنا به آداب و رسوم مناطق مختلف، ممکن است استفاده شوند. اغلب در دم قهوه عربی از شیر یا شیرین کنندههایی مانند شکر استفاده نمیشود؛ بنابراین میتوان این قهوه را با خرما، میوه خشک و یا خوراکیهای شیرین دیگر سرو کرد. به طور کلی، قهوه عربی دارای طعم و آرومای قوی و تلخ همراه با طعم ادویههایی مانند هل و زعفران است.
معمولآً در یمن و خلیج فارس از ترکیبات هل و زعفران، برای تهیه این قهوه استفاده میشود. در برخی مناطق شبهجزیره عربستان، قهوه ساده با دانه تازه رُست شده و بدون افزودنی دم میشود. این تفاوتها نشان میدهد که قهوه عربی فقط یک نوشیدنی نیست؛ بلکه تجربهای فرهنگی و اجتماعی است که در هر منطقه و مراسم ممکن است کمی متفاوت باشد.
تاریخچه دله و قهوه عربی به قرن ۱۵ میلادی در یمن بازمیگردد؛ جایی که قهوه برای اولین بار به عنوان نوشیدنی محبوب مورد استفاده قرار گرفت و به تدریج به سایر مناطق خاورمیانه گسترش یافت. عربها تکنیکهای اولیه رُست و دم کردن قهوه را ابداع کردند که بعدها پایه روشهای مدرن دم قهوه شد. در آن زمان، قهوه در ابزارهای دمکردن از جنس فلز یا رس تهیه و در فنجانهای کوچک بدون دسته سرو میشد. با گذشت زمان و پیشرفت در طراحی ابزارهای دم، ظرف خاصی با شکل گلابی و دهانه بلند ساخته شد که معمولاً آن را به عنوان دله میشناسند. همچنین، به مرور طعم قهوهها تغییر کرد و گاهی افزودن هل، زعفران و گلاب به قهوه رایج شد، تا تجربهای ویژه در نوشیدن قهوه عربی ایجاد کند.
در عربستان به ظرفی که برای دم کردن قهوه استفاده میشد راکوه (اصطلاحی محلی در عربستان) گفته میشد. واژه دله در لغتنامههای قدیمی عربی بهصورت مشخص ثبت نشده است؛ زیرا گفته میشود منشأ آن به واژه دالوا بازمیگردد. دالوا (Dalwa) ریشه در منطقه لونت و در نواحی مدیترانه داشته و به سطلی گفته میشد که از آن برای پر کردن آب از چاه و کشیدن آن از چاه استفاده میکردند. گفته میشود طراحی اولیه ظرفی که بعدها دله نام گرفت، شباهتی به همین دالوا داشته است؛ به همین دلیل در ابتدا این نام برای آن به کار میرفت. به مرور زمان، این واژه در زبان عربی تغییر کرد و به دَله تبدیل شد. همچنین برخی روایتها اشاره میکنند که دَله ممکن است از ریشه دَلَّ به معنای توجه و ظرافت گرفته شده باشد و به این موضوع اشاره دارد که سازندگان این ظرف، دقت و ظرافت زیادی در ساخت آن به کار میبردند.
ابزار دم قهوه عربی که دله نام دارد، جایگاه ویژهای در فرهنگ خاورمیانه دارد. بدنه گلابیشکل دله، دهانه بلند و طراحی خاص آن، زیبایی و جذابیت خاصی به این وسیله میبخشد. اما اهمیت دله تنها به ظاهر و شکل سنتی آن محدود نمیشود؛ دله در فرهنگ جوامع عربی نمادی از ارزشها، مهماننوازی و پیوندهای خانوادگی است. مردم این مناطق، بخش مهمی از وقت خود را صرف نوشیدن قهوه عربی در کنار دوستان و خانواده میکنند، لحظاتی دلنشین و صمیمی که روابط اجتماعی را تقویت میکند. به همین دلیل، دله و قهوه عربی یادآور اهمیت بالای خانواده، ارتباطات و احترام در فرهنگ عربی هستند.
نوشیدن قهوه عربی با دله، فراتر از یک نوشیدنی است؛ این آیین فرصتی برای گفتگو، صمیمیت و ایجاد ارتباط میان افراد فراهم میکند. در لحظات جمعی، خانواده و دوستان دور هم جمع میشوند، گفتگوهای کوتاه و شیرین صورت میگیرد. حتی در مراسم رسمی، مانند خواستگاری یا دیدارهای کاری، قهوه عربی به عنوان نمادی از احترام و مهماننوازی سرو میشود و این تجربه باعث ایجاد حس دلنشین و خاطرهانگیز برای مهمانان میشود. به این ترتیب، دله و قهوه عربی نه تنها نوشیدنی، بلکه یک تجربه فرهنگی و اجتماعی است که سنتها و ارزشهای جامعه عربی را زنده نگه میدارد.
عکس مرد عرب
قهوه عربی تنها به خاطر طعم و عطرش محبوب نیست؛ ترکیب ادویههایی مانند هل، زعفران و میخک، باعث شده این نوشیدنی خواص ویژهای برای بدن و تقویت ذهن داشته باشد. بهطور خلاصه، برخی از مهمترین فواید قهوه عربی عبارتند از:
در جدول زیر، برخی ادویههای رایج که طعم و تاثیرگذاری قهوه عربی را بهبود میدهند را آوردهایم:
|
تأثیر و کاربرد |
ویژگیها |
ادویهها |
|---|---|---|
| بهبود هضم و افزایش انرژی | معطر و شیرین | هل |
| ایجاد حس خوشایند و آرامش | ملایم و آرامشبخش | زعفران |
| متعادل کردن طعم قهوه و خاصیت آنتیاکسیدانی | تند و گرم | میخک |
| افزایش گردش خون و تقویت سیستم ایمنی | تند و تیز | زنجبیل |
| افزودن عطر و طعم خاص سنتی | خوشبو و ملایم | گلاب |
جدول ادویه جات کاربردی در قهوه عربی
در گذشته، دَلههای سفالی کاربرد فراوانی داشتند؛ اما امروزه استفاده از آنها بسیار محدود شده و بیشتر نمونههای قدیمی در موزهها نگهداری میشوند. در زمان حاضر، بیشتر دلهها از فلز ساخته میشوند و از مهمترین فلزاتی که برای تولید دله به کار میرود میتوان به مس، برنج، استیل و حتی نقره اشاره کرد. اغلب در میان طبقات مرفه و خانوادههای اشراف، استفاده از دلههای طلایی یا آبطلایی دیده میشد که جنبه تشریفاتی و نمایشی داشتند. همچنین بسیاری از دلهها دارای تزئینات، نقوش حکشده و جزئیات ظریف هستند. این تزئینات بسته به منطقهای که دله در آن ساخته میشود، متفاوت بوده و هر ناحیه سبک خاص خود را در طراحی دارد.
1- ابزار مختلفی برای تهیه قهوه عربی استفاده میشود که در حالت کلی به این لوازم «المعامیل» گفته میشود. پروسه آمادهسازی قهوه عربی از دانههای سبز آغاز میشود و بسته به سلیقه، ممکن است از یک نوع دانه استفاده شود یا ترکیبی از چند گونه دانه، برای رسیدن به طعمی خاص به کار رود.
2- مرحله بعدی رُست یا برشته کردن قهوه است. برای این کار دانههای سبز قهوه در ظرفی مانند ماهیتابه که المحماس نامیده میشود تفت داده میشوند. معمولا درجه رُست مورد نیاز برای قهوه عربی ملایم است؛ ولی از نظر تاثیری که میزان رُست بر طعم نوشیدنی دارد، تنوع زیادی در این زمینه به چشم میخورد و میزان رست نیز به علایق و سلیقههای مختلف افراد بستگی دارد.
3- دانههای رُست شده در هاون ویژهای که المجمر نامیده میشود کوبیده شده و به پودر قهوه تبدیل میشوند. ترجیح بر این است که تا حدامکان، پودری با دانههای ریزتر به دست آید. بسته به دستورالعمل، ممکن است ادویهجات مورد استفاده به همراه قهوه کوبیده شوند. در برخی دستورالعملها نیز ادویهها به طور مجزا از دانههای قهوه در هاون کوبیده شده و در مراحل بعدی به قهوه افزوده میشوند. دانههای قهوه آسیاب شده باید به اندازه پودر قهوه ترک ریز باشند. برای خرید قهوه ترک با قیمت عمده و یا خرید قهوه به صورت دان از وبسایت بسیط کالا اقدام کنید.
4- حال برای شروع دم قهوه عربی باید ابتدا به مقدار مورد نیاز آب در دله ریخته و آن را جوشاند. حرارت دهی به دَله روی ذغال، آتش و نیز از طریق قرار دادن و حتی دفن کردن بخش بزرگی از دله در زیر شنهای داغ صحرا انجام میشد که امروزه نیز استفاده این روشها در مناطق زیادی دیده میشود. البته در مصارف خانگی می توان به سادگی دله را روی اجاق گاز قرار داد.
5- پس از به جوش آمدن آب حدود یک الی دو دقیقه صبر کرده و سپس به ازای هر فنجان، یک الی دو قاشق قهوه به آب اضافه کنید.
6- دله حاوی آب و پودر قهوه، باید تا چند دقیقه روی حرارت بسیار ملایم قرار گیرد. پس از آن حبابهای ریزی شروع به پدید آمدن در کنارههای دله میکند که نشان از دم کشیدن قهوه عربی است.
7- در این مرحله دَله را از روی حرارت برداشته و بعد از حدود یک دقیقه استراحت، ادویهها را به آن اضافه کنید.
8- دله را دوباره روی حرارت قرار دهید و صبر کنید تا پس از مدت کوتاهی کف یا فوم روی سطح قهوه ظاهر شود. با شکلگیری کامل فوم، دمآوری به پایان میرسد و دله باید از روی حرارت برداشته شود.
9- معمولاً برای سرو قهوه عربی از فنجانهای کوچک استفاده میشود و بهتر است دقت شود که تفاله قهوه و ادویهها وارد فنجانها نشود. شکل پهنتر قسمت پایین دَله، کمک میکند که با اندکی دقت، تفاله در انحنای بدنه باقی بماند و با مایع دم شده قهوه مخلوط نشود.
همانطور که در ساخت و تزئینات دَله جزئیات و ظرافتهای زیادی به چشم میخورد، آداب قهوهنوشی در میان اعراب نیز بسیار دقیق و مفصل است و معمولاً با مناسک و مراسم خاص انجام میشود. این آیینها بیشتر زمانی اهمیت پیدا میکنند که نوشیدن قهوه بخشی از یک رفتار جمعی و اجتماعی باشد. پذیرایی از مهمان، مراسمی مانند خواستگاری و عروسی، و همچنین دیدارها و قرارهای کاری، از جمله موقعیتهایی هستند که قهوه در آنها نقش پررنگی دارد.
بهصورت سنتی، قهوهنوشی در مکانی ویژه انجام میشود که مَضیف نام دارد و تقریباً همان کارکرد اتاق پذیرایی یا اتاق مهمان را دارد. طبق سنتهای بسیار کهن کوچنشینی، مضیف معمولاً یک چادر یا سازه سبک است که برای پذیرایی و قهوهنوشی ساخته میشود. در بیشتر مناطق عربنشین ایران، مضیفها از نی ساخته میشوند. همچنین، برخی سازمانهای دولتی و خصوصی در این مناطق، مضیفهایی برای خوشآمدگویی به گردشگران برپا کردهاند.
قهوه توسط فردی که ساقی نامیده میشود، درون دَله حمل شده و نزد مهمان آورده میشود. ساقی بصورت ایستاده فنجان مهمان را پر میکند و بدون هیچ کلامی قهوه را تعارف میکند. مقدار کمی قهوه در فنجان ریخته میشود که معمولا بیش از یک سوم تا یک چهارم آن نیست. رسم بر این است که ساقی فنجان را به آرامی به دَله بزند و صدایی ایجاد کند تا اگر مهمان درحال صحبت باشد، با این صدا متوجه ریخته شدن قهوه برایش شود. ساقی باید به اصول رعایت اولویت بین مهمانها بر اساس آداب و رسوم آشنا باشد. همچنین اگر پدر و پسری در جمع باشند، پدر نمیتواند ساقی شود. از بین چند برادری که در جمع حاضر باشند نیز میبایست برادر بزرگتر ساقی شود.
عکس سرو قهوه عربی
مهمان باید فنجان قهوه را با دست راست بگیرد و بدون گذاشتن روی زمین بنوشد. اگر فنجان بر زمین گذاشته شود نشانه داشتن خواستهای از میزبان است. پس از نوشیدن فنجان اول، مهمان آن را به ساقی باز میگرداند. اگر فنجان را اندکی به چپ و راست تکان داده و سپس به دست ساقی بدهد، یعنی میل به نوشیدن فنجان دیگری ندارد اما اگر آن را به صورت عادی پس بدهد، نشانه خواستن قهوهای دیگر است. گفته میشود که در گذشتههای دور، وقتی مجالس سران قبیله برقرار میشد و صحبت های مهمی در حال انجام بود، از افراد ناشنوا برای انجام پذیرایی استفاده میشد تا کسی از صحبتهای انجام شده مطلع نشود و رسم تکان دادن برای اطلاع دادن به این افراد استفاده و شروع شد. نام فنجانهایی که سرو میشد به ترتیب زیر است:
در گذشته برای درست کردن دله از مس قرمز یا زرد استفاده میشد و یک دله خوب را با جلایش میشناختند، به طوری که جلا و درخشش زیاد دله نشانه استفاده از مس مرغوب در تولید دله بود. بهترین انوع دلههایی که در گذشته تولید میشدند شامل موارد زیر است:
همانطور که از نامش پیداست، این نوع دله در منطقه ال احسا (Al Ehsaa) تولید میشود و یکی از بهترین دلههایی بوده که در عربستان سعودی مورد استفاده قرار میگرفته است.
عکس دله ال هاساویا
دله ال قوراشیا که در مکه تولید میشد، به قبیله قریش نسبت داده میشد و به خاطر کیفیت بالا و طراحی خاص خود مشهور بود.
این نوع دله همانطور که از نامش پیداست، در حجاز درست شده و به دلیل کیفیت بالا و طراحی منحصر به فرد و متفاوتی که داشت، در بین مردم شناخته میشد. به طوری اگر فردی این نوع دله را خریداری میکرد کل منطقه از این موضوع خبردار میشدند.
دله هایلیا که در هایل (Hayel) تولید میشد، مشهور به دقت و ظرافت بود. از این رو ال هایلیا به عنوان زیباترین دله در عربستان سعودی شناخته میشد.
این دله، نوعی دله عراقی است که در بغداد درست شده و به طور گسترده در بغداد و کشورهای اطراف خلیج فارس توزیع و فروخته میشد.
این دله در هومس (Homs) تولید شده و در ابتدا در سیریا (Syria) و بعد از آن در عربستان سعودی توزیع شد. این نوع دله نسبت به تمامی دلههایی که در بالا اشاره کردیم ارزانتر بود و به همین دلیل مردم در عربستان سعودی به سرعت آن را خریداری میکردند.
دله ال اسف، ساخت کره بوده و از جنس استیل ضد زنگ است؛ در واقع سایر دلهها بعد از چند ماه استفاده نیاز به اسکراب یا سابیدن داشتند تا باعث تغییر طعم قهوه نشوند؛ اما دله ال اسف نیازی به این کار نداشت؛ چون استیل خاصیت ضد زنگ داشته و کیفیت بالایی دارد.
دله انواع گوناگونی دارد که از نظر جنس و ساختار با یکدیگر تفاوت دارند. این ظرف زیبا در شکل سنتی خود بیشتر از فلز ساخته میشود و شکلی شبیه کوزه یا گلابی دارد. پایین تنه آن گرد و پهن است، قسمت بالایی قطر کمتری داشته و اغلب قسمت میانی دله نیز به صورت باریک طراحی میشود. محل خروج قهوه شکل خاصی دارد که شبیه منقار پرندگان است و همچنین دارای یک درب متصل به بدنه میباشد.
دلهها تنها ابزاری برای دم کردن قهوه عربی نیستند؛ بسیاری از آنها به تنهایی آثار شگفتانگیزی از هنر فلزکاری به شمار میآیند. طراحی خاص دله و سطح آن که با ظرافت کار شده، هر دله را به یک اثر هنری و دارایی ارزشمند تبدیل کرده است. از این رو ساخت یک دله نیازمند دقت، استعداد و تلاش فراوان است. در روشهای سنتی از ابزارهای دستی برای ایجاد طرحهای ظریف روی مس، برنج و نقره استفاده میشد. طرحهای هندسی در هم تنیده که با دقت کامل و در مقیاسهای کوچک تمام سطح دله را پوشش میدهند، تحت تأثیر سبکهای هنری اسلامی شکل گرفتهاند و گاهی از نقشهای گلدار و خطاطی نیز برای تزئین آنها بهره میبرند. به طور کلی، تفاوتهایی در نقش و نگار دلهها دیده میشود؛ اما فرم کلی دله همواره ثابت میماند.
عکس دله قهوه
دله نقشی اساسی در مراسم سنتی عربی برای پذیرایی از مهمانان و سرو قهوه دارد و این آیین پیوندهای اجتماعی و ارتباطات میان افراد را تقویت میکند. در این سنت، به محض رسیدن مهمانان، میزبان با دلهای زیبا و فنجانهای کوچک بدون دسته، روی سینیهای تزئینشده از مهمانان پذیرایی میکند. قهوه عربی سرو شده معمولاً عطری ادویهای از هل دارد و طعمی متعادل از تلخی و شیرینی ارائه میدهد. آداب خاص و دقیقی برای نحوه سرو قهوه وجود دارد؛ بهطور مثال، اولویت سرو بر اساس موقعیت اجتماعی و سن مهمانان تعیین میشود و خودداری از نوشیدن قهوه یا پذیرایی از خود، قبل از افراد مسنتر بیادبانه تلقی میشود. هرچند امروزه رعایت کامل این سنتها کمتر جدی گرفته میشود؛ اما آیین سرو قهوه توسط میزبان همچنان پابرجاست. در برخی خانهها نیز دلهای پر از قهوه همیشه گرم نگه داشته میشود تا در هر لحظه بتوان از مهمانان پذیرایی کرد.
با وجود گسترش فرهنگ شهرنشینی و سبک زندگی مدرن در خاورمیانه، امروزه دله به عنوان نمادی معنادار ارزش خود را حفظ کرده است. به طوری که بسیاری از آثار هنری و سازههای شهری، دلهها را برای ادای احترام و نیز زنده نگه داشتن تاریخ فرهنگی به نمایش میگذارند. هرچند فرهنگ و آداب کافه نشینی و عادات نوشیدن قهوه در حال تغییر است؛ اما در این منطقه نسلهای جدید همچنان آیین دم قهوه عربی را در دله از بزرگان خود میآموزند که آنان را به اجدادشان پیوند میدهد.
پروسه دم آوری قهوه عربی، از خاصترین روشها در جهان است که طعم به خصوصی را به این قهوه میبخشد. این فرآیند، به عنوان بخشی از فرهنگ اعراب در ایران و کشورهای دیگر برگزار میشود و پس از قرون متمادی، شکل جدیدتری به خود گرفته و امروزه دلههای مدرن طراحی شدهاند. اجتماعاتی که محل اصلی حضور قهوه عربی بود، در جهان مدرن کمتر تشکیل میشود و امروزه قهوه عربی بیشتر در جمعهای کوچک و خانهها مرسوم است. با وجود همه این تغییرات، قهوه عربی یک سنت بسیار قدیمی و قابل توجه است که زیباییهای خاص خود را دارد. دله به عنوان مهمترین نماد قهوهنوشی به سبک عربی، حضور گستردهای در جهان دارد. اگر علاقمند به قهوه سنگین و تلخ هستید و یا مزههای سرشار از ادویه را میپسندید، قهوه عربی میتواند برایتان مفید باشد. انواع مختلف دله و نیز قهوههای مناسب برای درست کردن قهوه عربی را میتوانید از بسیط کالا تهیه کنید. برای خرید دله عربی میتوانید به شعبه حضوری بسیط در ارومیه مراجعه و یا از طریق وبسایت بسیط سفارشات خود را ثبت کنید.
بسيط در سال ۱۳۶۹ به منظور ارتقا بخشيدن به صنعت چاي و قهوه در زمينه فروشگاهي شروع به كار كرد از همان ابتدا بسيط تصميم گرفت كه نوعي خاص از محصولات را دارا باشد بسيط با توليد محصولات متنوع و تخصصي در زمينه چاي ،دمنوش ها، قهوه ،كاكائو ،فوميت(شير قهوه)،محصولات رژيمي و برنج درخدمت هموطنان عزيز مي باشد.
بسیط کالا(شعبه آنلاین بسیط)
برای ثبت نظر، لازم است ابتدا وارد حساب کاربری خود شوید