تاریخچه قهوه در ایران و جهان+دو افسانه جالب☕🌍|History of coffee

تاریخچه قهوه در ایران و جهان+دو افسانه جالب، قهوه، نوشیدنی رازآلود و بسیار پرخاصیت، به عنوان سومین نوشیدنی محبوب دنیا و بهترین نوشیدنی گرم جهان، تاریخچه غنی و بسیار عجیبی دارد! از شیوه کشف شدن این دانه تا ماجرای جنجالی حرام اعلام شدن آن در جهان اسلام و منع نوشیدن قهوه در کشورهای اروپایی گرفته تا فرایند جالب کشف و گسترش محبوبیت قهوه، تاریخچه این دانه سرشار از فراز و نشیب و حقایق خواندنی می باشد! پیشنهاد می کنیم برای آشنایی بیشتر با انواع قهوه و نحوه خرید آن همراه این مقاله به راهنمای جامع خرید قهوه مراجعه کنید.

همه آنچه که باید درباره تاریخچه قهوه بدانید:

قهوه چیست؟ماجرای قهوه از مزرعه تا فنجانقهوه اولین بار در کجا و توسط چه کسی کشف شد؟جنجال هایی که قهوه برای جهانی شدن پشت سر گذاشت!تاریخچه قهوه در نقاط مختلف جهان (عربستان- خاورمیانه- اروپا- آمریکا)قهوه چگونه جهانی شد؟اولین روش های تهیه و استفاده از قهوه (قهوه برای اولین بار چگونه استفاده شد؟)

تاریخچه قهوه، افسانه هایی از اتیوپی و یمن

تصویری از خالد (Kaldi) در حال شادمانی کنار بزهایش پس از کشف گیلاس قهوه

افسانه های زیادی درباره کشف دانه قهوه وجود دارد اما معروف ترین آنها افسانه ای از سرزمین اتیوپی می باشد که به گفته تاریخ شناسان، ممکن است نزدیک ترین شباهت را به واقعیت ماجرای قهوه داشته باشد:
 ماجرا از این قرار است که روزی چوپانی به نام کالدی، یا به اصطلاح خودمان خالد (Kaldi) واقع در فلات اتیوپی بزهایش را برای چریدن به کوهستان می برد. همان شب متوجه می شود که بزهایش با خوردن دانه ای گیلاس مانند انرژی بیش از اندازه ای پیدا کرده و سر و صدا می کنند. او این موضوع را با بزرگ صومعه روستا که مردی موبد و پاک بود، در میان می گذارد. آن دو گیلاس را خورده و متوجه تلخی عجیب و نامعقولی می شوند، سپس با خشم دانه ها را در آتش می اندازد چرا که گمان می کرد تلخی دانه قهوه به علت خوی شیطانی و بد آن است! اما پس از انداختن دانه در آتش، عطر و بویی دلپذیر فضا را آکنده می کند. وی با استشمام این بوی دلپذیر به سرعت پشیمان شده و دانه قهوه را از آتش خارج کرده، به آسیاب کشیده، پودر و دم کرده، سپس می نوشد. بدین گونه، اولین نوشیدنی قهوه در جهان را امتحان می کند و محبوبیت آن در سراسر روستا گسترش می یابد و کم کم راهش را به تمامی نقاط جهان باز می کند. 

طبق گفته تاریخ شناسان قهوه ابتدا در اتیوپی کشف و در یمن وارد فرهنگ و تجارت شد.

در افسانه یمنی به اینکه دانه قهوه از اتیوپی، سرزمینی در جنوب شرقی شبه جزیره عربستان وارد این کشور شد اشاره کوچکی شده است. اما به طور کلی بر اینکه دانه قهوه وارد شهری در یمن به نام موکا شده و در آنجا غربال یافته و تجارت می شود دلالت دارد. به هرحال افسانه اتیوپیایی اعتبار بیشتری داشته و بر صحت موضوع تاکید بیشتری دارد. 
روزنامه نیویورک تایمز در این باره نوشته است که دانه های قهوه اولین بار در شهری در یمن به نام موکا (Mocha یا به عربی المُخا) توسط فردی به نام عُمر (Omar) به کمک پرنده ای کشف می شود که گیلاس هایی از درختچه ای نسبتا بلند می خورد و بلند آواز می خواند. عُمر نیز به تقلید از پرنده دانه های قهوه را مصرف کرده و طعم دلنشین و انرژی فوق العاده آن باعث می شود مصرف قهوه در بین مردم یمن بسیار محبوب شود و به سرعت به یکی از اصلی ترین خوراک و نوشیدنی مردم این منطقه تبدیل شده و به نقاط مختلف دنیا صادر شود.

قهوه چیست؟!

تمامی نژادهای امروزی قهوه از گیاه کانفورا یا به اصطلاح گیاه مادر و دانه های روبوستا ریشه می گیرند و علت تغییر عطر، طعم و ویژگی های ثانویه دانه های قهوه، قرارگیری در مناطق مختلف آب و هوایی و تنوع در شرایط رشد می باشد.

قهوه دانه ای سبز، سخت و بی بو می باشد که از گیلاس گیاه قهوه، کانفورا (C.canephora) بدست می آید. درخت آن در برخی مناطق دنیا به شکل بوته و در ارتفاعات شبیه به درختان بلند گیلاس می باشند. امروزه با اصلاح نژادی، گیاه قهوه نسبت به بسیاری از آفات مقاوم شده و بر میزان باروری کانفورا افزوده شده تا در مدت زمان کوتاه تری میوه بدهد. این دانه به دلیل داشتن کافئین، یک ماده محرک، خاصیت انرژی زا دارد و به همین دلیل در طول تاریخ جنجال های بسیاری بین کشیش ها در سراسر جهان ایجاد کرده است.

ماجرای قهوه از مزرعه تا فنجان:

 دانه های قهوه به روش های مختلفی از گیلاس جدا شده، شسته و خشک می شوند. سپس در درجه های مختلف برشته یا به اصطلاح رُست می شوند تا عطر و طعم واقعی قهوه در دانه پدیدار گردد، در آخر نیز آسیاب شده و به صورت پودرهای بسته بندی شده یا دانه درشت آماده عرضه به بازار می شوند. هر دانه قهوه طعم منحصر به فرد خودش را دارد که درجه های مختلف رست ویژگی های دیگری به عطر و طعم دانه می بخشد. پودر قهوه تولید شده نیز به روش های گوناگون در کافه ها و خانه به روش های مختلف دم شده و آماده سرو می شوند.

برای اطلاع بیشتر از انواع روش دم آوری قهوه و آشنایی با انواع دانه ها به مقاله آشنایی با انواع قهوه و بهترین قهوه در دنیا مراجعه کنید.

قهوه برای اولین بار در کجا و توسط چه کسی کشف شد؟

همانطور که گفته شد، قهوه اولین بار توسط یک چوپان به نام خالد در قرن 11 میلادی در فلات اتیوپی کشف شد. سپس در قرن پانزدهم به یمن راه یافته و در آنجا جهانی شد. اما دکتر رالف هاتوکس (Dr.Ralph Hattox) از دپارتمان تحقیقاتی خاورمیانه واقع در لندن، می گوید که قهوه توسط صوفیان اهل یمن در سراسر دنیا شناخته شد، چرا که صوفی ها با نوشیدن قهوه تهیه شده از دانه های عربیکا انرژی زیادی برای بیدار ماندن در شب ها و عبادت کسب می کردند و با سفر به مناطق مختلف دنیا، مردم جهان را با خواص و ویژگی های این دانه آشنا کردند. 
درواقع به گفته این دانشمند، قهوه توسط صوفی های اهل یمن به جهان شناسانده شد. 
 

جنجال هایی که دانه قهوه برای جهانی شدن پشت سر گذاشت!

نقاشی نوشیدن قهوه توسط عثمانی ها. در جهان اسلام نوشیدن قهوه به علت داشتن کافئین تا مدت طولانی حرام اعلام شده بود و مجازات آن اعدام درنظر گرفته شده بود تا اینکه صوفیان ترکیه به اثرات مثبت قهوه در شب زنده داری و عبادت اشاره کردند.

از پاپ ایتالیا گرفته تا روحانیون در خاورمیانه، موضوع انرژی زا بودن قهوه تا مدت های زیادی مورد بحث موبدان و روحانیون جهان قرار گرفت. مسلمانان عربستان در گذشته از پیاله های شراب برای قهوه استفاده می کردند که همین موضوع باعث شد روحانیون نوشیدن قهوه را به اندازه نوشیدن الکل حرام اعلام کنند، اما بعدها متوجه شدند که با نوشیدن قهوه تمرکز و انرژی بیشتری برای عبادت و راز و نیاز در شب پیدا می کنند.

پاپ کلمنت 1478-1534، بنیانگذار کلیسای کاتولیک. وی اولین پاپ مسیحی بود که از تأثیرات مثبت قهوه نوشیدن بر روی عبادت و تمرکز سخن گفت و بدین ترتیب سبب برداشته شدن مجازات سنگین نوشیدن قهوه شد.

بنابراین نوشیدن قهوه در جهان اسلام مباح اعلام شد. در اروپا نیز هنگامی که قهوه برای اولین بار در سال 1615 وارد ایتالیا شد، اغلب کشیشان به دلایل خرافی این دانه را منفور و شیطانی می دانستند تا اینکه پاپ کلمنت چهارم (Pope Clement VIII) از تاثیرات مثبت قهوه در کمک به او در تمرکز حین عبادت تعریف و تمجید بیشتری کرد و قهوه را برای فواید و خواص غیر قابل انکارش بین مردم محبوب کرد. بنابراین مجازات تعیین شده برای مصرف قهوه برداشته شد و به مرور به طرفداران قهوه در اروپا اضافه شد.

تاریخچه قهوه در نقاط مختلف جهان

تاریخچه قهوه در شبه جزیره عربستان و یمن

ورود اتیوپیایی ها به خاورمیانه. قایقرانی و لشکرکشی به سمت عربستان از طریق دریای سرخ

بعد از کشف قهوه در اتیوپی و پیشرفت اتیوپیایی ها در دریانوردی، هنگامی که از شاخ آفریقا برای کشورگشایی به شبه جزیره عربستان حرکت می کردند، برای گرسنه نماندن دانه های قهوه را با روغن ترکیب و به عنوان غذا میل می کردند. اعراب متوجه این موضوع شده و با امتحان کردن این دانه متوجه شدند که می توانند ساعت های بسیاری بدون گرسنگی با مهاجمان مبارزه کنند. بنابراین این دانه در عربستان «القهوة» نامیده شد. ریشه این کلمه از فعل «قهّا» به معنی بی اشتها بودن گرفته شده، قهوه به سرعت در شهر مکه معروف و شیوه ای ابداعی برای دم کردن این دانه کشف شد و سپس به یمن و سایر نقاط خاورمیانه فرستاده شد.
روش دم آوری قهوه با دله عربی تبدیل به یک سنت دیرینه و آیین مقدس شد به طوری که امروزه در هر خانه عربی می توان یک دله عربی و سایر ابزار های دم آوری قهوه را مشاهده کرد. شما نیز می توانید با خرید دله عربی، یک قهوه جوش رو گازی و بسیار کاربردی، قهوه عربی برای خود دم کرده و از طعم بی نظیر آن لذت ببرید!
 

تاریخچه قهوه در ایران، ترکیه، یمن، هند و خاورمیانه

همانطور که پیش تر گفته شد، پس از گسترش استفاده از قهوه در عربستان و تجارت به یمن، صوفیان یمنی این دانه را به سایر نقاط جهان، ابتدا به مصر و ترکیه و سپس ایران و هند بردند که مصادف با آغاز مکتب صوفیسم (Sufism) در ترکیه بود. قهوه نوشیدن به سرعت به یک فرهنگ ملی در ترکیه تبدیل شد به طوری که آیین و رسوم خاصی برای دم کردن قهوه ترک بوجود آمد و دم آوری قهوه با جذوه یا ایبریک به یکی از جاذبه های توریستی ترکیه تبدیل شد.

با مراجعه به بسیط کالا برای خرید قهوه ترک اقدام کنید

قهوه در اروپا چگونه گسترش پیدا کرد؟

به مرور و هنگامی که جهانگردان و محققان اروپایی در قرون 17 و 16 میلادی به خاورمیانه سفر کردند این ماده سیاه و جادویی توجه بسیاری از خاورشناسان را جلب کرد. اولین شخصی که دانه های قهوه را وارد اروپا کرد یک تاجر ونیزی بود. قهوه به سرعت در ایتالیا طرفدار پیدا کرد و بعد به نقاط دیگر اروپا برده شد. 
تاجران انگلیسی که متوجه شدند تجارت قهوه در حال تبدیل شدن به یک فعالیت مهم است، تلاش کردند تا انحصار این دانه را به نام خود درآورند اما آب و هوای سرد و مرطوب انگلستان اجازه رشد قهوه را در خاک این کشور نداد. بنابراین پرورش چای انگلیسی را جایگزین کردند. 

برای مشاهده و خرید انواع چای انگلیسی به صفحه خرید چای بسیط مراجعه کنید

قهوه در قاره آمریکا

تصویری از جان والدز، قهوه فروش معروف کلمبیایی واقع در آمریکای جنوبی. جان والدز با این لباس معروف درسرتاسر آمریکای جنوبی میگشته و قهوه هایش را به اسم "coffee colombia" میفروخت. کیفیت بالای قهوه های عربیکا کلمبیای او به مرور باعث محبوبیت زیادش بین آمریکایی ها شد.

با توجه به اینکه محبوبیت قهوه به قبل از به رسمیت شناخته شدن ایالت متحده باز می گردد، مورخان معتقدند قهوه اولین بار توسط انگلیسی ها در سال 1668 وارد شهر New Amsterdam آمریکا یا همان نیویورک امروزی شد سپس قهوه خانه ای در سال 1689 به نام «قهوه خانه لندن» در این کشور تاسیس شد که پس از انقلاب بومیان و بازرگانان آمریکایی موسوم به «جنبش چای بوستون» به قهوه خانه آمریکا تغییر نام داد. اینگونه قهوه جای خود را بین آمریکایی ها هم باز کرد و مردم این کشور را به یکی از طرفداران بزرگ قهوه تبدیل کرد.

قهوه چگونه جهانی شد؟

همانطور که گفته شد، قهوه توسط اتیوپیایی ها کشف و به واسطه جهانگردان، تاجران، صوفیان و مسافران به سایر نقاط دنیا برده و پرورش داده شد. برخی از آنها در نقاط گرمسیری و ارتفاعات به خوبی رشد کرده و نژاد های گوناگونی را بوجود آوردند در حالی که ریشه برخی دیگر خشک شده و نژادشان نابود شد. این روند به همین صورت تا امروز پیش رفته و سبب شده قهوه، «ماده سیاه جادویی» نام بگیرد و به یکی از مهمترین کالاهای تجاری جهان امروز تبدیل شود. به گونه ای که از ابتدای قرن 20 ام، میزان تولید و مصرف قهوه در جهان به بیش از 100 میلیون کیسه 60 کیلوگرمی در سال رسیده که کشور برزیل، باتوجه به شباهت شرایط آب و هوایی اش با اتیوپی، به تنهایی 30% از مقدار تولید قهوه را بر عهده دارد. پس از برزیل ویتنام، کلمبیا، اندونزی، اتیوپی، پرو و هند به ترتیب بزرگترین تولید کنندگان دانه سبز قهوه در جهان اند.

برای خرید کاپوچینو می‌توانید به بسیط کالا (شعبه آنلاین بسیط) مراجعه کنید.

قهوه برای اولین بار چگونه استفاده شد؟

طبق تحقیقات انجام شده توسط سازمان تحقیقات GrandViewResearch، قهوه پس از اولین ورودش به صحرای یمن، توسط صوفی ها رُست یا به اصطلاح برشته شده تا عطر و طعم بهتری پیدا کند، سپس آسیاب و دم شد. درواقع قهوه یمنی مراحلی مشابه مراحل دم آوری قهوه امروزی را طی کرد تا تبدیل به نوشیدنی دلچسب، خوش عطر و انرژی بخش برای یمنی ها بشود. صوفی ها با ادا کردن این آیین در مناطق مختلف دنیا، دم کردن قهوه را به جهانیان نشان دادند و بدین گونه دانه قهوه رُست شده به تدریج سمبل تاریخی قهوه شد. 

فواید قهوه و سوالات متداول درباره تاریخچه قهوه

قهوه یک نوشیدنی رمزآلود با پیشینه تاریخی بسیار غنی می باشد که از خواص و فواید بیشماری برخوردار بوده و دارای تنوع بسیاری در نژاد، طعم وعطر می باشد. در پایان مقاله تاریخچه قهوه در ایران و جهان+دو افسانه جالب، به سوالات متدوال درباره تاریخچه قهوه پاسخ داده ایم. همچنین می توانید برای مطالعه بیشتر درباره خواص و فواید قهوه به مقاله 16 خاصیت شگفت انگیز قهوه در بدن مراجعه کنید.

- پایتخت قهوه در جهان کجاست؟

به طور کلی می توان گفت پایتخت قهوه در جهان در حبشه یا فلات اتیوپی قرار دارد و Kaffa شهریست که گیاه قهوه اولین بار در آنجا شکوفه زده است.

- قهوه مال کدام کشور است؟

دانه قهوه در مناطقی موسوم به کمربند قهوه رشد می کند که شامل بیشتر کشورهای آفریقا مانند اتیوپی، کنیا، و آمریکای جنوبی و مرکزی مانند برزیل، کلمبیا و هندوراس می شود.

- قهوه اولین بار در کدام کشور تولید شد؟

همانطور که در ابتدای این مقاله گفته شد، قهوه اولین بار توسط چوپانی به نام خالد (Kaldi) در فلات اتیوپی کشف و در یمن و برزیل به تولید انبوه رسید.

- تاریخچه قهوه در ایران چگونه است؟

تا کنون منابع معتبری درباره تاریخ دقیق ورود قهوه به ایران پیدا نشده اما به گفته برخی مورخان نوشیدن قهوه از زمان شاه تهماسب یکم در ایران مرسوم شده و در دوره صفویه به مصارف خانگی مردم هم راه یافت و تجارت قهوه نیز انجام می گرفت.

منابع: